‘‘อถ โข, ภิกฺขเว, สิขี จ ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อภิภู จ ภิกฺขุ พฺรหฺมานญฺจ พฺรหฺมปริสญฺจ พฺรหฺมปาริสชฺเช จ สํเวเชตฺวา – เสยฺยถาปิ นาม…เป.… ตสฺมิํ พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิตา อรุณวติยา ราชธานิยา ปาตุรเหสุํฯ อถ โข, ภิกฺขเว, สิขี ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘อสฺสุตฺถ โน, ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา’ติ? ‘อสฺสุมฺห โข มยํ, ภนฺเต, อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา’ติฯ ‘ยถา กถํ ปน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อสฺสุตฺถ อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา’’’ติ? เอวํ โข มยํ, ภนฺเต, อสฺสุมฺห อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺส –

‘‘อารมฺภถ นิกฺกมถ, ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน;

ธุนาถ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโรฯ

‘‘โย อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย, อปฺปมตฺโต วิหสฺสติ;

ปหาย ชาติสํสารํ, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตี’’ติฯ

‘‘‘เอวํ โข มยํ, ภนฺเต, อสฺสุมฺห อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา’ติฯ ‘สาธุ สาธุ, ภิกฺขเว; สาธุ โข ตุมฺเห, ภิกฺขเว! อสฺสุตฺถ อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา’’’ติฯ

อิทมโวจ ภควา, อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ

5. ปรินิพฺพานสุตฺตํ

[186] เอกํ สมยํ ภควา กุสินารายํ วิหรติ อุปวตฺตเน มลฺลานํ สาลวเน อนฺตเรน ยมกสาลานํ ปรินิพฺพานสมเยฯ อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘หนฺท ทานิ, ภิกฺขเว , อามนฺตยามิ โว – ‘วยธมฺมา สงฺขารา, อปฺปมาเทน สมฺปาเทถา’ติฯ อยํ ตถาคตสฺส ปจฺฉิมา วาจา’’ฯ

อถ โข ภควา ปฐมํ ฌานํ [ปฐมชฺฌานํ (สฺยา. กํ.) เอวํ ทุติยํ ฌานํ อิจฺจาทีสุปิ] สมาปชฺชิฯ ปฐมา ฌานา [ปฐมชฺฌานา (สฺยา. กํ.) เอวํ ทุติยา ฌานา อิจฺจาทีสุปิ] วุฏฺฐหิตฺวา ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ทุติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ตติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ จตุตฺถา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา อากาสานญฺจายตนํ สมาปชฺชิฯ อากาสานญฺจายตนา วุฏฺฐหิตฺวา วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปชฺชิฯ วิญฺญาณญฺจายตนา วุฏฺฐหิตฺวา อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปชฺชิฯ อากิญฺจญฺญายตนา วุฏฺฐหิตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิฯ เนวสญฺญานาสญฺญายตนา วุฏฺฐหิตฺวา สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชิฯ

สญฺญาเวทยิตนิโรธา วุฏฺฐหิตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิฯ เนวสญฺญานาสญฺญายตนา วุฏฺฐหิตฺวา อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปชฺชิฯ อากิญฺจญฺญายตนา วุฏฺฐหิตฺวา วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปชฺชิฯ วิญฺญาณญฺจายตนา วุฏฺฐหิตฺวา อากาสานญฺจายตนํ สมาปชฺชิฯ อากาสานญฺจายตนา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ จตุตฺถา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ตติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ทุติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ปฐมา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ทุติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ ตติยา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชิฯ จตุตฺถา ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา สมนนฺตรํ ภควา ปรินิพฺพายิฯ ปรินิพฺพุเต ภควติ สห ปรินิพฺพานา พฺรหฺมา สหมฺปติ อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘สพฺเพว นิกฺขิปิสฺสนฺติ, ภูตา โลเก สมุสฺสยํ;

ยตฺถ เอตาทิโส สตฺถา, โลเก อปฺปฏิปุคฺคโล;

ตถาคโต พลปฺปตฺโต, สมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต’’ติฯ

ปรินิพฺพุเต ภควติ สห ปรินิพฺพานา สกฺโก เทวานมินฺโท อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘อนิจฺจา วต สงฺขารา, อุปฺปาทวยธมฺมิโน;

อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, เตสํ วูปสโม สุโข’’ติฯ

ปรินิพฺพุเต ภควติ สห ปรินิพฺพานา อายสฺมา อานนฺโท อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;

สพฺพาการวรูเปเต, สมฺพุทฺเธ ปรินิพฺพุเต’’ติฯ

ปรินิพฺพุเต ภควติ สห ปรินิพฺพานา อายสฺมา อนุรุทฺโธ อิมา คาถาโย อภาสิ –

‘‘นาหุ อสฺสาสปสฺสาโส, ฐิตจิตฺตสฺส ตาทิโน;

อเนโช สนฺติมารพฺภ, จกฺขุมา ปรินิพฺพุโต [ยํ กาลมกรี มุนิ (มหาปรินิพฺพานสุตฺเต)]ฯ

‘‘อสลฺลีเนน จิตฺเตน, เวทนํ อชฺฌวาสยิ;

ปชฺโชตสฺเสว นิพฺพานํ, วิโมกฺโข เจตโส อหู’’ติฯ

ทุติโย วคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

พฺรหฺมาสนํ เทวทตฺโต, อนฺธกวินฺโท อรุณวตี;

ปรินิพฺพาเนน จ เทสิตํ, อิทํ พฺรหฺมปญฺจกนฺติฯ

พฺรหฺมสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ [อิโต ปรํ มรมฺมโปตฺถเกสุ เอวมฺปิ ทิสฺสติ –§พฺรหฺมายาจนํ อคารวญฺจ, พฺรหฺมเทโว พโก จ พฺรหฺมาฯ§อญฺญตโร จ พฺรหฺมาโกกาลิกญฺจ, ติสฺสกญฺจ ตุรู จฯ§พฺรหฺมา โกกาลิกภิกฺขุ, สนงฺกุมาเรน เทวทตฺตํฯ§อนฺธกวินฺทํ อรุณวติ, ปรินิพฺพาเนน ปนฺนรสาติฯ]

7. พฺราหฺมณสํยุตฺตํ

1. อรหนฺตวคฺโค